Dünya başıma yıkılıyor zannettim… Etrafımdaki her şey bir anda alt üst oldu… Güya yer ayağımın altından kayıyor gibi… Çoklukla bulantı eşlik ediyor, bazen de kusma… Bu şikayetler ülkemizde her 100 bireyden 3’ünde görülen baş dönmesi, tıbbi ismiyle ‘vertigo’nun en sık yol açtığı meselelerden. Başımız döndüğünde aklımıza birinci olarak beyin tümörü üzere nörolojik hastalıklar gelse de, aslında birden fazla, toplumda ‘iç kulaktaki kristallerin yerinden oynaması’ olarak bilinen Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo’dan (BPPV) kaynaklanıyor. Başın hareketleriyle birlikte ansızın ortaya çıkan şiddetli baş dönmesiyle karakterize olan bu hastalık her yaşta görülmekle bir arada, sıklığı ileri yaşlarda daha da artıyor. O denli ki 40-60’lı yaşlarda en sık görülen baş dönmesi nedeni BBPV oluyor.

Acıbadem Maslak Hastanesi Kulak Burun ve Boğaz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Nazım Korkut,bu hastalıkta birinci şiddetli baş dönmesi atağının çoklukla sabah yataktan kalkarken başladığını belirterek, “Ataklar eğilip kalkma, üste yahut aşağıya yanlışsız bakma ya da yatakta bir yandan başkasına dönüldüğünde görülüyor ve yaklaşık 15-60 saniye kadar sürüyor.” diyor. Şiddetli baş dönmesi atakları nedeniyle otomobil kullanmak, makina başında çalışmak, sportif aktivitelerde bulunmak, merdiven inip çıkmak, toplantılara ve toplumsal etkinliklere katılmak önemli külfetler yaratabiliyor. Hastalar endişeleri nedeniyle konuta kapanıyor ve toplumsal ömürden kopabiliyorlar. Hoş haber ise BBPV tablosunda yalnızca birkaç dakika süren ‘manevra’ tedavisiyle baş dönmesinden kurtulmanın mümkün olması; üstelik çoklukla tek seans kâfi oluyor!

Hastalık değil, belirti!

Toplumdaki yaygın inanışın bilakis, vertigo, öbür ismiyle baş dönmesi hastalık değil, pek çok hastalıkta görülen bir belirti. Baş dönmesinin nedenleri kabaca ‘santral’ ve ‘periferik’ kökenli vertigo olarak ikiye ayrılıyor. Beyin kanamaları, beyin tümörleri, anevrizmalar, multipl skleroz üzere birçok santral hudut sistemi hastalıklarında görülen vertigo çok gürültülü ve çok semptomlu bir klinik tablonun belirtilerinden yalnızca biri oluyor. Prof. Dr. Nazım Korkut, “Ancak periferik vestibüler sistem hastalıklarında ise vertigo, yani şiddetli baş dönmesi tüm dikkati üzerinde toplayan en değerli belirti olarak karşımıza çıkıyor” diyor.

İç kulaktaki kristaller yerinden oynarsa…

BPPV olağan şartlarda iç kulakta istikrarın sağlanmasında var olan, ama bulunması gereken yerin dışına kaçan kalsiyum parçacıklarının neden olduğu mekanik bir hastalık. Utrikül ve sakkül denilen iç kulak kısımlarından, yarım daire kanalları içine kalsiyum karbonat parçacıklarının (kristallerin) kaçması ve bu parçacıkların serbestçe kanalların içinde dolaşmasıyla ortaya çıkıyor. Bir başka tablo ise yarım daire kanallarının ‘ampüller kupula’ denilen kısma bu parçacıkların yapışmasıyla oluşuyor.

Tek seansta tahlil sağlanabiliyor

Mekanik bir iç kulak hastalığı olan BPPV’ye tedaviyle kesin tahlil sağlanabiliyor. Bazen kristaller resen yerine dönebilse de ekseriyetle problemli kanal yahut kanalların saptanarak uygun hareketlerle tedavi edilmesi gerekebiliyor. Kanallar içine kaçan kalsiyum kristalleri ‘repozisyon manevraları’ ile olması gereken özgün pozisyonlarına gönderiliyor, böylelikle sorun ortadan kalkıyor. Kulak Burun ve Boğaz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Nazım Korkut,manevra tedavisiyle baş dönmesi sıkıntısının çoklukla tek seansta ortadan kalktığına işaret ederek, “BPPV’de baş dönmesinin yüzde 80 üzere epey yüksek bir oranından art kanallar sorumlu oluyor. Bunlara yönelik hareketlerle baş dönmesi birinci seansta büyük oranda sona eriyor. Daha az sıklıkta rastlanan yatay kanallara ilişkin BPPV ise daha dirençli seyir izliyor ve repozisyon hareketlerini birçok defa tekrarlamak gerekebiliyor.” diyor.

Nadiren cerrahi teşebbüs gerekebiliyor

Prof. Dr. Nazım Korkut, uygun hareketlere karşın düzelmeyen hastalarda ise çok nadiren cerrahi teşebbüse gereksinim duyulduğunu belirterek, şöyle devam ediyor: “Cerrahi teşebbüs olarak kanalın tıkanması yahut ihtarları beyefendisine taşıyan hududun kesilmesi gündeme gelebiliyor. Bilhassa uzun soluklu, sık tekrarlayan BPPV hastalarında beraberinde migren de bulunabiliyor. Bu durumdaki hasta kümesinde repozisyon hareketlerinin yanı sıra vestibüler migrenin tıbbi tedavisi de uygulanıyor.”