Kahramanmaraş’ta meydana gelen iki zelzelenin travmatik tesirler oluşturduğunu belirten Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, depremzedelerin ruhsal durumlarının kesinlikle ele alınması gerektiğinin altını çizdi. Depremzedelere empatik davranılması gerektiğini tabir eden Dilbaz, “Acılarını anladığımızı onlara göstermemiz gerekiyor, bunu söylememiz gerekiyor. Ne kadar acı çektiklerini ne kadar ıstırap duyduklarını onlara hissettiğimizi kesinlikle söylememiz gerekiyor. Asla söylemememiz gereken şey ise ‘Geçti bak, sen yaşıyorsun ya kıymetli olan bu’ üzere kelamlar. Bu kelamlar aslında bireylerin daha hatalı hissetmelerine yol açıyor” ihtarında bulundu.

Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, zelzele sonrası ortaya çıkan travmalar ve baş etme prosedürlerine ait değerlendirmede bulundu. Sarsıntı üzere büyük afetlerde en fazla kaybedilen hissin inanç duygusu olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “İnsan olarak itimat hissimizi kaybettik. Depremzedeler şiddetli bir biçimde dehşet, endişe ve panik duygusu yaşadı. Bu birinci küme. İkinci küme olarak kendilerine bir şey olmasa da yakınlarını kaybetmiş, çok önemli kayıpları olan bir kümemiz var. Bunlar artık yas içindeler. Kimileri daha şimdi cenazelerine ulaşamadılar, naaşlarını alamadılar. Birebir formda bir kayıp duygusu ile birlikte ümitsizlik ve çaresizlik yaşıyorlar.” dedi.

Ruh sıhhatini çok önemsememiz gerekiyor

İçerisinde bulunulan devirde depremzedelerin ruhsal durumlarının ele alınması gerektiğini tabir eden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Psikososyal müdahalelerimiz çok değerli zira çok önemli bir kümemiz var. Zelzelenin etkilediği 12,5 milyon bireyden bahsediliyor, bir de bu sayıya onların yakınlarının etkilendiğini düşünün. Şu an için acil tıp, ortopedi, genel cerrahi, bütün vilayetlerdeki tabiplerimiz çok büyük bir emekle çalışıyorlar.  Biz burada enkazı görüyoruz lakin artta önemli kahramanlarımız var ve bizim ruh sıhhatini çok önemsememiz gerekiyor. Bunun üzerinde durmazsak çocuklarımız, gençlerimiz ve insanlarımız yerlerini kaybettiler. Bunların ruhsal sonuçları çok ağır olabilir, beşerler bir manada kimliklerini kaybettiler.” dedi.

Yaralarımız kapanacak fakat izleri kalacak

Depremin ruhsal tesirlerinin bir müddet sonra ortaya çıkacağını tabir eden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Hepimiz yaralandık. Umarım herkes atlatabilecek, bütün hepimizin şu anda umduğu bu lakin ne kadar mühlet alacak. Ben buna yaralanma diyorum. Hepimiz yaralandık, yaralarımız kapanacak lakin izleri kalacak. O yaraların izlerine baktıkça aslında hepimizin geleceğimizi biraz daha teminat altında almamız gerekiyor, onu görmemiz gerekli.” dedi. 

Yasımızı yaşamamız gerekiyor

Yas devrinin kesinlikle yaşanması gerektiğini tabir eden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “10 yaş üzerindeki çocukların cenazeye katılmasını öneriyoruz ki gerçekleri görebilsin. Fakat sevdikleri ve inançta hissettikleri ile bir arada olacaklar. O merasimler bizim kültürümüz ve geleneklerimiz. Bununla atlatabiliriz. Bizim yasımızı bize ilişkin biçimde yaşamamız gerekiyor. Mevlidimizin okunması, 7 duamız, 40’ımız 51’imiz…Bir ortada dayanışmamızın sağlanması ve sahiden kaybettiğimiz yakınlarımızı törensel olarak yerlerine yerleştirdiğimizden emin olmamız lazım ki öldüklerini kabul edebilelim, yaslarını tutabilelim, bununla baş edebilelim.” dedi.

Yeniden yaşantılama ya da kaçınma ortaya çıkıyor

Depremden sonra insanlarda iki his oluştuğunu belirten Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Birincisi yine yaşantılama denilen durum yani o travmayı yine zihinlerinde yaşatmaya başlıyorlar. Düş görerek ya da kaçınma başlıyor. Kaçınma demek hayattan kaçmaya başlıyorlar. Banyoya girmiyorlar, ‘Banyoda yakalanırsam ve enkaz altında kalırsam. O vaziyette bulunursam yani bir halde çıplak vaziyette ölürsem’ biçiminde kaygıları başlıyor. Konutların içine girmiyorlar, hiçbir şey almıyorlar, kaçınma davranışı bu türlü bir şey.” dedi.

Korkunun öfkesi yaşanıyor

Deprem felaketinin çok geniş bir alanda 10 vilayette yaşanmasının, travmanın en büyük tarafı olduğunu belirten Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Depremle birebir anda yardım ulaşmadı ve bu itimat hissini sarstı. İnsanların inanç hissinin sarsılması öfke demektir, toplumsal bir öfke var, bizim çok empatik davranmamız gerekiyor. Aslında bu endişenin öfkesi. Beşerler, korktukları için öfkeleniyorlar, bizim burada anlayışlı olmamız ve empatik yaklaşmamız, bizim onlara öfke ve kızgınlık göstermememiz gerekiyor. Kabullenmemiz ve sevgi ile karşılamamız gerekli. Zira şu anda nitekim çok önemli bir travmaları var.” dedi.

Psikososyal müdahaleler kesinlikle yapılmalı

Özellikle birkaç ay sonra, birçok şey yerleştikten sonra yalnızca Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu değil, psikiyatri literatüründeki tüm hastalıkların görülmeye başlanacağını kaydeden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Eğer psikososyal müdahaleleri gereğince ulaştıramazsak depresyon ve anksiyete üzere çok önemli meselelerle karşı karşıya geleceğiz. Kâfi sayıda elamanlar eğitildi, şu anda vazife bekliyorlar. İçerisinde bulunduğumuz akut devir geçtikten sonra her vilayette bu misyonu alabilecek takımlar hazır. Burada tertip çok değerli.” dedi.

Bütünlük ve inanç hissini yine yaşamalılar

Depremzedelere yalnız olmadıklarını hissettirmek gerektiğini tabir eden kaydeden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Bizim için faydalı olan şey, birbirimizi sevdiğimizi ve birbirimizle birlikte olduğumuzu hissedebilmektir. Beşerler hiç tanımadığı bireyler için yardımlar yaptılar, ağladılar, üzüldüler. Bu çok değerli bir his, ağlayan için de yardımın gittiği taraf için de. Fakat orada da dikkatli olmamız gerekiyor. Ruhsal travmalar açısından bir haftayı konuştuk, bir ayı konuşacağız, altı ayı konuşacağız, iki yılı konuşacağız. Yardımlar için de tıpkı biçimde. Bizim çok düzgün organize olarak ruhsal olarak onları desteklediğimizi yalnızca telaffuzla değil, organize ederek vakte yaymamız gerekiyor. Bütünlük hissini, itimat hissini tekrar yaşamalılar.” dedi.

En çok empatiye muhtaçlıkları var

Depremzedelerin en çok empatiye gereksinimleri olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Birincisi acılarını anladığımızı onlara göstermemiz gerekiyor, bunu söylememiz gerekiyor. Ne kadar acı çektiklerini ne kadar ıstırap duyduklarını onlara hissettiğimizi kesinlikle söylememiz gerekiyor: Zelzelenin olumsuz tesirlerini yaşadınız. Şimdi bir yandan yaşam olağana dönmeye başlarken sizin de ruhsal açıdan bunlardan az ya da çok etkilenmeniz doğal. Bunları sadece siz değil, sarsıntı bölgesindeki herkes yaşadı. Herkes korktu. Sıradan bir kaygıdan çok bir dehşet duygusuydu yaşanılan. Çoğu insan sizin üzere çaresiz hissetti.

Bu kelamlar asla söylenmemeli!

Asla söylemememiz gereken şey ise ‘Geçti, sen yaşıyorsun bak’ üzere kelamlar. Bu kelamlar aslında şahısların daha hatalı hissetmelerine yol açıyor. Daha makus hissediyorlar ya da ‘Tamam bak her şey geçecek’, ‘Tekrar yeniden başlayacaksınız’ üzere cümleler. Bu periyotta insanların tekrar başlama ile ilgili aslında bir fikirleri yok. Ayakta kalmaya çalışıyorlar, var olmaya çalışıyorlar, aç kalıyorlar ancak açlıklarını hissetmiyorlar. Akut gerilim periyotlarında bu türlü yaşanıyor.” dedi.

Duygularınızı kesinlikle anlatın

Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, bu devirde yaşanabilecek hisler olduğunu da belirterek “Aşırı kaygı, çaresizlik ve dehşete düşme hisleri, şok, hisleri hissedememe, tepkisizlik, ağlayamama üzere durumlar ortaya çıkabilir. Zelzele anlarını tekrar tekrar hatırlayabilir, yaşananlarla ilgili rüyalar ya da gündüz düşleri görebilir, olay güya yine oluyormuş üzere hissedebilirsiniz. Sarsıntı olayını hatırlatan yerlerden ya da durumlardan kaçınmak isteyebilirsiniz. Olayın tamamını ya da kimi kısımlarını hatırlayamayabilir, sarsıntının olduğu konuta giremez, insanlardan uzaklaşır, olayla ilgili konuşmayı istemeyebilirsiniz. Uykusuzluk, sonluluk, çabuk öfkelenme, aşırı irkilme, üzere çok gerginlik belirtileri ve çarpıntı, titreme, nefes almakta zorluk yaşayabilirsiniz.” diye konuştu.

Bu periyotta vakit zaman insanların yediği yemekten suçluluk duyduğunu tabir ettiğini kaydeden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Hayır utanç duymayacağız lakin yardım edeceğiz. Biz canlı varlıklarız, diğerlerinin acılarının büyüklüğü bizim acımızı küçültmüyor, onların acılarını uzak da olsak hissediyoruz. Fakat ömür devam edecek ki biz hem ülke olarak ayağa kalkalım, oradaki vatandaşlarımıza yardımcı olabilelim. Yoksa aç kalarak, uyumayarak ya da burada kendimize eziyet ederek oraya yardımcı olmuyoruz. Bunların hepsini vakit içinde yeneceğiz. Bunun için teklifim şu: Sevdiğiniz insanlara, güvendiğiniz insanlara kederinizi anlatın, konuşun, dinleyecek birini bulamıyorsanız profesyonel takımlarla konuşun ancak kesinlikle hislerinizi anlatın, konuşun ve paylaşın.” dedi.

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı